Бизниң сөһбәт
Муһидин ВАРИСОВ:
«Әслидә сәнъәткарни сәһнә өзи таллавалиду».
Йеқинда Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт Уйғур академиялик музыкилиқ-комедия театриниң актери Муһидин Варисов 8-FREEDOM TICKETON AWARDS бойичә «Әң яхши актер» аталди. «Мәдениет саласының үздігі», «Сахнагер-2018» миллий театрлар мукапити бойичә «Үміт» номинациясиниң, Уйғур театри тәсис қилған «Чолпан» мукапитиниң саһиби Муһидин Мирзалим оғлиниң ушбу утуғи мунасивити билән сөһбәткә җәлип қилдуқ.
– Биринчидин, «Әң яхши актер» аталғиниң билән барлиқ тамашибинлар намидин сәмимий тәбрикләшкә рухсәт қилғин.
– Барлиқ тамашибинлиримизға мениңдин алий еһтирам вә ялқунлуқ салам! Пурсәттин пайдилинип, мусабиқиниң қаидиси бойичә икки ай давамида маңа аваз берип, қоллап-қувәтлигән барчә мухлислиримға чәксиз миннәтдарлиғимни билдүримән.
– Тамашибинлиримиз арисида йәнә бир Варисовниң йетилип чиқиватқанлиғиға көз йәткүзиватимиз.
– Алла буйриса, йәнә чиқиду дәп үмүт қилимән. Сәвәви, театримизда Варисовлар әвладидин онға йеқин адәм ишләймиз.
– Билишимизчә, сәнъәт йолидики паалийитиңни театр йенидики «Рухсарә» уссул ансамблидин башлидиң. Андин драма артисти болуп авуштуң. Буниңға немә түрткә болди?
– Әсли келәчәктә дохтур болимән дәп, 2004-жили ана жутум Аваттики Һезим Искәндәров намидики оттура мәктәпни тамамлап, медицина колледжиға оқушқа чүшкән едим. Кейин Алмутида кәспий миллий театримизда уссулчиларни оқушқа қобул қилидекән дегән хуш хәвәрни аңлап, Ж.Елебеков намидики җумһурийәтлик эстрада-цирк колледжида хореография бөлүмигә һөҗҗәтлиримни шу яқа тапшурдум. Иккинчидин, хәлқимизниң булбули Нуралим ака Варисов ата җәмәтимдин туққан болғачқа, кичигимдин шу яқниң талантиға һәвәс қилаттим. Шуңлашқа тәлийимни бир синап бақай дәп, үч жил кәспий уссул бөлүмидә оқудум. Бу йәрдә сәнъәтшунас алим Гүлнарә һәдә Сайитовадин дәрис алдим. Дегәндәкла, колледжни утуқлуқ тамамлап, Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт Уйғур академиялик музыкилиқ-комедия театри йенидики «Рухсарә» уссул ансамблиға ишқа турдум. Бираз вақит өткәндин кейин театримизда актерлар тапчил болушқа башлиди. Буни байқиған театр рәһбәрлиги аталған мәсилини иҗабий йешиш мәхситидә актерларни тәйярлайдиған тәрәпкә өтти. Бир күни театримизниң Баш режиссери Ялқунҗан ака Шәмиев мени чақирип, актерлуқ қабилийитимни байқиған болуш керәк, Т.Жүргенов намидики Қазақ миллий сәнъәт академиясида актерларни тәйярлайдиған бөлүмдә билим елишимни тәклип қилди. Ейтмасқа болмайдиған нәрсә шуки, дадам билән апам Алмутида һәрқандақ йәрдә ишләп жүрүп, мени роһий һәм ихтисадий тәрәптин қоллап-қувәтлиди. Бүгүнки күндә бирәр утуққа қол йәткүзиватқан болсам, униң һәммиси әшу әзизлиримниң арқиси дәп чүшинимән. Шундақ қилип, мән актерлуққа бирә-тола авушуп кәттим. Кәспий устазлирим Руқийәм Саттарова. Ялқунҗан Шәмиев вә Гүлбаһар Әхмәдиева болди. Ейтмақчи, Р.Саттарова мениң момам болуп келиду. Әпсус, биз, кейинки әвлат әшундақ есил сәнъәткаримиздин, әзиз устазимиздин бевақ айрилип қалдуқ...
Дәсләп театрда қойилидиған спектакльларда эпизодларға қатнишип жүрдүм. Бираз тәҗрибә топлиғандин кейин баш ролларда ойнашқа башлидим. Актерлуқниң қир-сирини һармай үгиништә йәнә бир талантлиқ актер, режиссер мәрһум Муһит ака Һезимов бар күч-иқтидарини салди. Рәмәтлик устазимниң маңа атидарчилиқ қилғинини бир өмүр унутмаймән. Роһи алдида баш егимән.
– Уссулчи билән драма артисти арисида асман билән йәрдәк пәриқ бар. Қийин болмидиму?
– Сирттин қариған адәмгә шундақ билиниши мүмкин. Бирақ сәнъәткарлар үчүн, шәхсән маңа анчә қийин болмиди. Сәвәвини ейтай: биринчидин, уссул ойнаш арқилиқ сәһнигә сиңиштим. Иккинчидин, миллийлигимизгә сиңишкән әнъәнивий уссулдин башқа, пластикилиқ уссул ойнаш арқилиқ әсәрниң мәзмунини ечишта актерларға хас тән һәрикәтләрни көп үгәндим. Әнди аваз вә тилни тәләппуз қилиш көп җәһәттин қенимда бар, һәм көп оқудум, издәндим.
– Хәлқимизниң сөйүмлүк шаири Илия Бәхтияниң һаяти вә паалийитигә беғишланған «Мениң билән муңдашқин» премьерисида баш қәһриман обризини яритип, көпчиликкә тез тонулдиң. Шаирниң ички-дуниясини сезиш оңай болмиса керәк?
– Соалиңниң җени бар. Әдипниң еғир һаятини сәһнигә елип чиқмақ оңай болмиди. Әсәрдики шаирниң обризидин башқа һаятиниң башқиму тәрәплирини униң қәләмдашлириниң хатирилиридин, өзиниң шеирлиридин оқуп билдим. Театримизниң бәдиий рәһбири, Қазақстанниң Хәлиқ артисти Мурат Абдрим оғли Әхмәдиевму шаир һәққидә көплигән әхбаратларни сөзләп бәрди. Чүнки маңа әдипниң ярқин симасини, мүҗәз-хулқини, өзи бәлгүлигән мәсилилирини, умумән, тәғдирини толуқ үгиниш керәк болди. Шу нәрсә диққәткә сазавәр болдики, һәммимиз яхши билимиз, Илья Бәхтияниң һаятида сәлбий һаләтләр орун алған. Әйнә биз бәндиләр униң хәлқимизниң роһанийитигә сиңдүргән әҗридин көрә, көпәрәк шуни сөзлидуқ. Спектакльни тәйярлаш җәриянида режиссер билән мошу мәсилә үстидә көп бәс-муназирә болди. Шәхсән мән, сәлбий һалитини әмәс, көпәрәк талант-маһаритини, атқурған хизмитини көрситиш тәрәпдари болдум. Бирақ муәллип бар, бәдиий кеңәш бар, режиссер бар дегәндәк, спектакль өзәңлар көргәндәк нусхида тәйярланди.
Бирақ шаир обризини яритиш арқилиқ Илия Бәхтияға дегән һөрмитим техиму улғайди, өзәмни атәшин шаир һалитидә сезиндим. Еғир тәғдирини қәлбимдин өткүзүп, бираз вақит қийналдим. Шу нәрсини тән елиш керәкки, мәзкүр рольдин кейин театр алдида мени тамашибинлар күтүп турупту. «Илья Бәхтия» дәп атишип, қолтамғамни сорашти. Бу роль мениң бәхтим болди десәм, ашуривәткәнлик болмас.
Қошумчә қилсам, дадам көп китап оқуйдиған адәм. Униң ейтишичә, шаирниң яхши көргән қизи болған охшайду. Бирақ ариға шаирниң ағиниси киривелип, уларниң бәхтигә кашила болупту. Кейин ашиқлар арисида чүшәнмәслик болуп, аҗрап қалған екән. Әнди буниң қанчелик раст-ялғинини билмәймән, амма «шамал чиқмиса, йопурмақ шивирлимайдиғу...».
– Йәнә қандақ ролларда ойнидиң?
– «Рухсарә» уссул ансамбльдики паалийитимни һесаплимиғанда, 15 жил ичидә бираз рольларни иҗра қилдим. Мәсилән, «Чивинлар падишасида» – Ральфниң, «Майсәриниң иши» музыкилиқ-комедиясидә – Чобанәлиниң, «Аличилиқ бағда» – Лопахинниң, «Назугум» паҗиәсидә – Иминахунниң, «Мәҗнун жигитләрдә» – ашиқ шаирниң, «Махмут Қәшқәрий» тарихий драмида Махмут Қәшқәрийниң, «Қозы көрпеш-Баян сұлуда» трагедиялик драмида – Қозыниң, техи йеқиндила қоюлған «Ревизорда» болса – Лестаковниң ролини сәһнидә намайиш қилдим. «Тәбәссүм» вә башқиму мәрикилик концертларда минятюрлардиму ойнап, тамашибинларға һәзил-күлкә беғишлашқа тиришип көрдүм. Яман болмиди. Бу тәрәптинму амәтлик болдум. Мундақ дейишимниң сәвәви, комедияниң һәқиқий пешивалири мәрһум Махмутжан Дәраев билән бүгүн аримизда жүргән атақлиқ сәнъәткаримиз Реһангүл Мәхпировалар маңа көп ярдәм қилди, мәслиһәт бәрди.
– «Һазир бурунқидәк артистлиримиз йоқниң орнида». Көпчиликниң бу пикригә қандақ риайә қилисән?
– Һаятта әвлат алмишидиған яралмиш барғу. Шуңлашқа һәр дәвирниң өз қәһриманлири болиду. Әлвәттә, театримиз паалийтини башлиған 1934-жилдин башлап талай нахшичи-һапизлиримиз, актерлиримиз йетилип чиқип, хәлқимизниң һөрмәт-еһтирамиға бөләнди. Сөйүмлүк сәнъәткариға айланди. Биз улар билән пәхирлинимиз! Мустәқиллик алған жиллар әтрапида театрға иккинчи долқун кәлди. Мәсилән, мән жуқурида исимлирини қәйт қилған сәнъәткарлиримиздин башқа бүгүн Пәрһат ака Давутов, Ғәйрәт ака Тохтибакиев кәби онлиған артистлиримизниң өз мухлислири бар. Әнди бүгүнки әвлатқа кәлсәк, кейинки жиллири интернет, иҗтимаий тор дегәнләр кәспий паалийтимизгә бәлә болди. Өйдә яки халиған йеридә немә көримән десә, шуни көривалиду. Бирақ бизгә у банә яки мәсилә әмәс. Театрниң нами театр әмәсму! Бүгүнки көзи очуқ тамашибинниңму өз тәливи, хаһиши бар. Бираз үзүлүштин кейин театрға кәлгүчиләрниң сани көпәйди. Демәк, бизму бекар жүрмәйватимиз
– Сениңчә бүгүнки тамашибинларниң тәливини орунлаш үчүн қандақ мавзудики драма әсәрләр һажәт?
– Бүгүнки таңда театримиз сәһнисидә тарихий драмилиримиз, миллий нәмунилиримиз, дуния миқиясидики әсәрләр билән бир қатарда экспериментал спектакльлар қойиливатиду. Экспериментал әсәрләрниң көпинчиси тәрҗимә әсәрләр. Дуниявий вә миллий тарихимизға аит спектаклларни, комедияларни тамашибинлиримиз яқтуруп көриватиду. Бирақ миллий драматургиямизға аит әсәрләр театр репертуарида аз. Буйриса, кейинки яшлпар йезип қалар дегән үмүттимиз. Пластикилиқ спектакльлар көпинчә Европида аммибап. Биз башта ейтқандәк, тамашибинлиримизға экспериментал әсәрләргә көзини үгитиш тәс. Театрму башқа саһалар охшаш заман тәливигә лайиқ тәрәққий етиши лазим. Амма тамашибин тәливиму бәзидә башқичә болидиғу...
– Сир болмиса, өзәңниң әшундақ тиң мавзуларда әсәр йезиш яки ишләш оюң барму?
– Устазлиримиз арисида «Сәһнидә немә қойилиду, тамашибинлар пикрини аңлаватисиләр, яшлар немини сораватиду, убдан билисиләр. Шуңлашқа шуларни диққәткә елип, бирәр әсәр йезип көрүңлар» дәватқанлар бар. Бирақ мениңдә әсәр язғандин көрә спектакль қойсам дегән мәхсәт бар.
– Мәсилән?
– Һазирчә ойлиниватимән...
– Театрда һазир яшлар көп. Һәм жәлип қилиниватиду. Бу рәһбәрликниң қолға алған нәмунилик иши, әлвәттә. Бирақ тамашибинлар арисида яшлар бирән-сәрән. Қандақ чүшинишкә болиду?
– Әслидә сәнъәткарни сәһнә өзи таллавалиду, дегән сөз бар. Келәчәк сәнъәткарларға Һөкүмитимиз мүмкинчиликләрни, һәтта ишләшкә зәмин яритидиған бәлгүлүк имтиязларни яритип бериватиду. Бийил кәсипдашлиримз җай-җайларни арилап-қайтқанда сәнъәткә қизиқиватқанларниң сани аз екәнлигигә көз йәткүзди, әпсус. Айлиғини аз дәмтикинтаң. Йәнә бир тәрипи, пәрзәнтлири сәнъәткә қизиқиватса, ата-анилири қарши екән. Буму җиддий мәсилә. Мәсилән өзәмнила алай, 20 жил ичидә мошу саһада, мошу театрда өз орнумни тепип, аилилик, өйлүк болдум. Өмүрлүк җүптүм Һәҗәрбүви Халимова иккимиз бир театрда ишләймиз. У яқ кәспий хореограф. Театримизда мениң охшаш яшларға ғәмхорлуқ қилишқа бар күчини селиватқан мудиримиз Дилмурат Нурахмәт оғли Баһаровниң сиңдүриватқан әмгиги зор. Шуңлашқа бизму әлдин кам болмайватимиз.
Өзәң ейтқандәк, залда олтарғанларниң арисида яшларни көпәрәк көрсәк хошал болумиз. Яшлар асасән «Тәбәссүм» һәзил-күлкә кечилигигә, яш иҗрачиларниң концертлириға келиду. Спектакльларда аз. Кәлгүси тамашибинлиримизниң санини көпәйтиш мәхситидә кейинки жиллири театримиз сәһнисидә балиларға беғишланған спектакльлар қоюлушқа башлиди. Буниңға оқуғучилар көп келиду. Спектакльлиримиз өсмүрләрниң есида қалмисиму, миллий театримиз есида қалидекән. Өткәндә театрға кәлгән бир тамашибинимиз шуни ейтти. Меһманға кәлгән тонушини қутлуқ дәргаһимизға елип кәпту. Мана, шуни байқидуқ.
– Байқап қарисақ, қайсу саһаға қаримайли бәлгүлүк мәсилә вә тәләп-еһтияҗ нурғун. Пәқәт тинмай ишләш керәк дәп ойлаймән. Ейтмақчи болғиним, алға қойған мәхситиң?
– Йеқинда 8-FREEDOM TICKETON AWARDS бойичә «Әң яхши актер» аталдим. Бу нәтиҗигә кәспий сәнъәт паалийтимдә қол йәткүзгән утуқлиримниң бири. Әнди Алла буйриса, 20 жиллиқ паалийитимдә топлиған тәҗрибәм асасида йәккә концерт бәрсәм дегән оюм бар.
– Илайим, көзлигән мәхсәтлириңгә йетишиңгә тиләкдашлиқ билдүримән. Хәлиқму сени қоллайдиғанлиғиға ишәнчим камил. Очуқ вә мәзмунлуқ сөһбитиң үчүн тәшәккүр изһар қилимән.
Сөһбәтләшкән Абдулҗан АЗНИБАҚИЕВ.
Алмута шәһири.
Муһидин ВАРИСОВ:
«Әслидә сәнъәткарни сәһнә өзи таллавалиду».
Йеқинда Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт Уйғур академиялик музыкилиқ-комедия театриниң актери Муһидин Варисов 8-FREEDOM TICKETON AWARDS бойичә «Әң яхши актер» аталди. «Мәдениет саласының үздігі», «Сахнагер-2018» миллий театрлар мукапити бойичә «Үміт» номинациясиниң, Уйғур театри тәсис қилған «Чолпан» мукапитиниң саһиби Муһидин Мирзалим оғлиниң ушбу утуғи мунасивити билән сөһбәткә җәлип қилдуқ.
– Биринчидин, «Әң яхши актер» аталғиниң билән барлиқ тамашибинлар намидин сәмимий тәбрикләшкә рухсәт қилғин.
– Барлиқ тамашибинлиримизға мениңдин алий еһтирам вә ялқунлуқ салам! Пурсәттин пайдилинип, мусабиқиниң қаидиси бойичә икки ай давамида маңа аваз берип, қоллап-қувәтлигән барчә мухлислиримға чәксиз миннәтдарлиғимни билдүримән.
– Тамашибинлиримиз арисида йәнә бир Варисовниң йетилип чиқиватқанлиғиға көз йәткүзиватимиз.
– Алла буйриса, йәнә чиқиду дәп үмүт қилимән. Сәвәви, театримизда Варисовлар әвладидин онға йеқин адәм ишләймиз.
– Билишимизчә, сәнъәт йолидики паалийитиңни театр йенидики «Рухсарә» уссул ансамблидин башлидиң. Андин драма артисти болуп авуштуң. Буниңға немә түрткә болди?
– Әсли келәчәктә дохтур болимән дәп, 2004-жили ана жутум Аваттики Һезим Искәндәров намидики оттура мәктәпни тамамлап, медицина колледжиға оқушқа чүшкән едим. Кейин Алмутида кәспий миллий театримизда уссулчиларни оқушқа қобул қилидекән дегән хуш хәвәрни аңлап, Ж.Елебеков намидики җумһурийәтлик эстрада-цирк колледжида хореография бөлүмигә һөҗҗәтлиримни шу яқа тапшурдум. Иккинчидин, хәлқимизниң булбули Нуралим ака Варисов ата җәмәтимдин туққан болғачқа, кичигимдин шу яқниң талантиға һәвәс қилаттим. Шуңлашқа тәлийимни бир синап бақай дәп, үч жил кәспий уссул бөлүмидә оқудум. Бу йәрдә сәнъәтшунас алим Гүлнарә һәдә Сайитовадин дәрис алдим. Дегәндәкла, колледжни утуқлуқ тамамлап, Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт Уйғур академиялик музыкилиқ-комедия театри йенидики «Рухсарә» уссул ансамблиға ишқа турдум. Бираз вақит өткәндин кейин театримизда актерлар тапчил болушқа башлиди. Буни байқиған театр рәһбәрлиги аталған мәсилини иҗабий йешиш мәхситидә актерларни тәйярлайдиған тәрәпкә өтти. Бир күни театримизниң Баш режиссери Ялқунҗан ака Шәмиев мени чақирип, актерлуқ қабилийитимни байқиған болуш керәк, Т.Жүргенов намидики Қазақ миллий сәнъәт академиясида актерларни тәйярлайдиған бөлүмдә билим елишимни тәклип қилди. Ейтмасқа болмайдиған нәрсә шуки, дадам билән апам Алмутида һәрқандақ йәрдә ишләп жүрүп, мени роһий һәм ихтисадий тәрәптин қоллап-қувәтлиди. Бүгүнки күндә бирәр утуққа қол йәткүзиватқан болсам, униң һәммиси әшу әзизлиримниң арқиси дәп чүшинимән. Шундақ қилип, мән актерлуққа бирә-тола авушуп кәттим. Кәспий устазлирим Руқийәм Саттарова. Ялқунҗан Шәмиев вә Гүлбаһар Әхмәдиева болди. Ейтмақчи, Р.Саттарова мениң момам болуп келиду. Әпсус, биз, кейинки әвлат әшундақ есил сәнъәткаримиздин, әзиз устазимиздин бевақ айрилип қалдуқ...
Дәсләп театрда қойилидиған спектакльларда эпизодларға қатнишип жүрдүм. Бираз тәҗрибә топлиғандин кейин баш ролларда ойнашқа башлидим. Актерлуқниң қир-сирини һармай үгиништә йәнә бир талантлиқ актер, режиссер мәрһум Муһит ака Һезимов бар күч-иқтидарини салди. Рәмәтлик устазимниң маңа атидарчилиқ қилғинини бир өмүр унутмаймән. Роһи алдида баш егимән.
– Уссулчи билән драма артисти арисида асман билән йәрдәк пәриқ бар. Қийин болмидиму?
– Сирттин қариған адәмгә шундақ билиниши мүмкин. Бирақ сәнъәткарлар үчүн, шәхсән маңа анчә қийин болмиди. Сәвәвини ейтай: биринчидин, уссул ойнаш арқилиқ сәһнигә сиңиштим. Иккинчидин, миллийлигимизгә сиңишкән әнъәнивий уссулдин башқа, пластикилиқ уссул ойнаш арқилиқ әсәрниң мәзмунини ечишта актерларға хас тән һәрикәтләрни көп үгәндим. Әнди аваз вә тилни тәләппуз қилиш көп җәһәттин қенимда бар, һәм көп оқудум, издәндим.
– Хәлқимизниң сөйүмлүк шаири Илия Бәхтияниң һаяти вә паалийитигә беғишланған «Мениң билән муңдашқин» премьерисида баш қәһриман обризини яритип, көпчиликкә тез тонулдиң. Шаирниң ички-дуниясини сезиш оңай болмиса керәк?
– Соалиңниң җени бар. Әдипниң еғир һаятини сәһнигә елип чиқмақ оңай болмиди. Әсәрдики шаирниң обризидин башқа һаятиниң башқиму тәрәплирини униң қәләмдашлириниң хатирилиридин, өзиниң шеирлиридин оқуп билдим. Театримизниң бәдиий рәһбири, Қазақстанниң Хәлиқ артисти Мурат Абдрим оғли Әхмәдиевму шаир һәққидә көплигән әхбаратларни сөзләп бәрди. Чүнки маңа әдипниң ярқин симасини, мүҗәз-хулқини, өзи бәлгүлигән мәсилилирини, умумән, тәғдирини толуқ үгиниш керәк болди. Шу нәрсә диққәткә сазавәр болдики, һәммимиз яхши билимиз, Илья Бәхтияниң һаятида сәлбий һаләтләр орун алған. Әйнә биз бәндиләр униң хәлқимизниң роһанийитигә сиңдүргән әҗридин көрә, көпәрәк шуни сөзлидуқ. Спектакльни тәйярлаш җәриянида режиссер билән мошу мәсилә үстидә көп бәс-муназирә болди. Шәхсән мән, сәлбий һалитини әмәс, көпәрәк талант-маһаритини, атқурған хизмитини көрситиш тәрәпдари болдум. Бирақ муәллип бар, бәдиий кеңәш бар, режиссер бар дегәндәк, спектакль өзәңлар көргәндәк нусхида тәйярланди.
Бирақ шаир обризини яритиш арқилиқ Илия Бәхтияға дегән һөрмитим техиму улғайди, өзәмни атәшин шаир һалитидә сезиндим. Еғир тәғдирини қәлбимдин өткүзүп, бираз вақит қийналдим. Шу нәрсини тән елиш керәкки, мәзкүр рольдин кейин театр алдида мени тамашибинлар күтүп турупту. «Илья Бәхтия» дәп атишип, қолтамғамни сорашти. Бу роль мениң бәхтим болди десәм, ашуривәткәнлик болмас.
Қошумчә қилсам, дадам көп китап оқуйдиған адәм. Униң ейтишичә, шаирниң яхши көргән қизи болған охшайду. Бирақ ариға шаирниң ағиниси киривелип, уларниң бәхтигә кашила болупту. Кейин ашиқлар арисида чүшәнмәслик болуп, аҗрап қалған екән. Әнди буниң қанчелик раст-ялғинини билмәймән, амма «шамал чиқмиса, йопурмақ шивирлимайдиғу...».
– Йәнә қандақ ролларда ойнидиң?
– «Рухсарә» уссул ансамбльдики паалийитимни һесаплимиғанда, 15 жил ичидә бираз рольларни иҗра қилдим. Мәсилән, «Чивинлар падишасида» – Ральфниң, «Майсәриниң иши» музыкилиқ-комедиясидә – Чобанәлиниң, «Аличилиқ бағда» – Лопахинниң, «Назугум» паҗиәсидә – Иминахунниң, «Мәҗнун жигитләрдә» – ашиқ шаирниң, «Махмут Қәшқәрий» тарихий драмида Махмут Қәшқәрийниң, «Қозы көрпеш-Баян сұлуда» трагедиялик драмида – Қозыниң, техи йеқиндила қоюлған «Ревизорда» болса – Лестаковниң ролини сәһнидә намайиш қилдим. «Тәбәссүм» вә башқиму мәрикилик концертларда минятюрлардиму ойнап, тамашибинларға һәзил-күлкә беғишлашқа тиришип көрдүм. Яман болмиди. Бу тәрәптинму амәтлик болдум. Мундақ дейишимниң сәвәви, комедияниң һәқиқий пешивалири мәрһум Махмутжан Дәраев билән бүгүн аримизда жүргән атақлиқ сәнъәткаримиз Реһангүл Мәхпировалар маңа көп ярдәм қилди, мәслиһәт бәрди.
– «Һазир бурунқидәк артистлиримиз йоқниң орнида». Көпчиликниң бу пикригә қандақ риайә қилисән?
– Һаятта әвлат алмишидиған яралмиш барғу. Шуңлашқа һәр дәвирниң өз қәһриманлири болиду. Әлвәттә, театримиз паалийтини башлиған 1934-жилдин башлап талай нахшичи-һапизлиримиз, актерлиримиз йетилип чиқип, хәлқимизниң һөрмәт-еһтирамиға бөләнди. Сөйүмлүк сәнъәткариға айланди. Биз улар билән пәхирлинимиз! Мустәқиллик алған жиллар әтрапида театрға иккинчи долқун кәлди. Мәсилән, мән жуқурида исимлирини қәйт қилған сәнъәткарлиримиздин башқа бүгүн Пәрһат ака Давутов, Ғәйрәт ака Тохтибакиев кәби онлиған артистлиримизниң өз мухлислири бар. Әнди бүгүнки әвлатқа кәлсәк, кейинки жиллири интернет, иҗтимаий тор дегәнләр кәспий паалийтимизгә бәлә болди. Өйдә яки халиған йеридә немә көримән десә, шуни көривалиду. Бирақ бизгә у банә яки мәсилә әмәс. Театрниң нами театр әмәсму! Бүгүнки көзи очуқ тамашибинниңму өз тәливи, хаһиши бар. Бираз үзүлүштин кейин театрға кәлгүчиләрниң сани көпәйди. Демәк, бизму бекар жүрмәйватимиз
– Сениңчә бүгүнки тамашибинларниң тәливини орунлаш үчүн қандақ мавзудики драма әсәрләр һажәт?
– Бүгүнки таңда театримиз сәһнисидә тарихий драмилиримиз, миллий нәмунилиримиз, дуния миқиясидики әсәрләр билән бир қатарда экспериментал спектакльлар қойиливатиду. Экспериментал әсәрләрниң көпинчиси тәрҗимә әсәрләр. Дуниявий вә миллий тарихимизға аит спектаклларни, комедияларни тамашибинлиримиз яқтуруп көриватиду. Бирақ миллий драматургиямизға аит әсәрләр театр репертуарида аз. Буйриса, кейинки яшлпар йезип қалар дегән үмүттимиз. Пластикилиқ спектакльлар көпинчә Европида аммибап. Биз башта ейтқандәк, тамашибинлиримизға экспериментал әсәрләргә көзини үгитиш тәс. Театрму башқа саһалар охшаш заман тәливигә лайиқ тәрәққий етиши лазим. Амма тамашибин тәливиму бәзидә башқичә болидиғу...
– Сир болмиса, өзәңниң әшундақ тиң мавзуларда әсәр йезиш яки ишләш оюң барму?
– Устазлиримиз арисида «Сәһнидә немә қойилиду, тамашибинлар пикрини аңлаватисиләр, яшлар немини сораватиду, убдан билисиләр. Шуңлашқа шуларни диққәткә елип, бирәр әсәр йезип көрүңлар» дәватқанлар бар. Бирақ мениңдә әсәр язғандин көрә спектакль қойсам дегән мәхсәт бар.
– Мәсилән?
– Һазирчә ойлиниватимән...
– Театрда һазир яшлар көп. Һәм жәлип қилиниватиду. Бу рәһбәрликниң қолға алған нәмунилик иши, әлвәттә. Бирақ тамашибинлар арисида яшлар бирән-сәрән. Қандақ чүшинишкә болиду?
– Әслидә сәнъәткарни сәһнә өзи таллавалиду, дегән сөз бар. Келәчәк сәнъәткарларға Һөкүмитимиз мүмкинчиликләрни, һәтта ишләшкә зәмин яритидиған бәлгүлүк имтиязларни яритип бериватиду. Бийил кәсипдашлиримз җай-җайларни арилап-қайтқанда сәнъәткә қизиқиватқанларниң сани аз екәнлигигә көз йәткүзди, әпсус. Айлиғини аз дәмтикинтаң. Йәнә бир тәрипи, пәрзәнтлири сәнъәткә қизиқиватса, ата-анилири қарши екән. Буму җиддий мәсилә. Мәсилән өзәмнила алай, 20 жил ичидә мошу саһада, мошу театрда өз орнумни тепип, аилилик, өйлүк болдум. Өмүрлүк җүптүм Һәҗәрбүви Халимова иккимиз бир театрда ишләймиз. У яқ кәспий хореограф. Театримизда мениң охшаш яшларға ғәмхорлуқ қилишқа бар күчини селиватқан мудиримиз Дилмурат Нурахмәт оғли Баһаровниң сиңдүриватқан әмгиги зор. Шуңлашқа бизму әлдин кам болмайватимиз.
Өзәң ейтқандәк, залда олтарғанларниң арисида яшларни көпәрәк көрсәк хошал болумиз. Яшлар асасән «Тәбәссүм» һәзил-күлкә кечилигигә, яш иҗрачиларниң концертлириға келиду. Спектакльларда аз. Кәлгүси тамашибинлиримизниң санини көпәйтиш мәхситидә кейинки жиллири театримиз сәһнисидә балиларға беғишланған спектакльлар қоюлушқа башлиди. Буниңға оқуғучилар көп келиду. Спектакльлиримиз өсмүрләрниң есида қалмисиму, миллий театримиз есида қалидекән. Өткәндә театрға кәлгән бир тамашибинимиз шуни ейтти. Меһманға кәлгән тонушини қутлуқ дәргаһимизға елип кәпту. Мана, шуни байқидуқ.
– Байқап қарисақ, қайсу саһаға қаримайли бәлгүлүк мәсилә вә тәләп-еһтияҗ нурғун. Пәқәт тинмай ишләш керәк дәп ойлаймән. Ейтмақчи болғиним, алға қойған мәхситиң?
– Йеқинда 8-FREEDOM TICKETON AWARDS бойичә «Әң яхши актер» аталдим. Бу нәтиҗигә кәспий сәнъәт паалийтимдә қол йәткүзгән утуқлиримниң бири. Әнди Алла буйриса, 20 жиллиқ паалийитимдә топлиған тәҗрибәм асасида йәккә концерт бәрсәм дегән оюм бар.
– Илайим, көзлигән мәхсәтлириңгә йетишиңгә тиләкдашлиқ билдүримән. Хәлиқму сени қоллайдиғанлиғиға ишәнчим камил. Очуқ вә мәзмунлуқ сөһбитиң үчүн тәшәккүр изһар қилимән.
Сөһбәтләшкән Абдулҗан АЗНИБАҚИЕВ.
Алмута шәһири.